Wiatki, chatki, schrony – nocleg alternatywny

Wiaty i chatki turystyczne to świetna alternatywa dla spania pod namiotem, w hamaku lub bezpośrednio pod tarpem, jednocześnie na krótszych np. dwudniowych wycieczkach umożliwiają zmniejszenie objętości bagażu i jego odciążenie, ponieważ zmniejszają bazowy ekwipunek o elementy zadaszenia lub legowiska w przypadku hamaka. Organizując nocleg w chatach turystycznych lub tzw. schronach ze względu na dobrą izolację ścian i podłoża wykonanego z desek stanowiących często piętro budowli możemy nawet w warunkach jesiennych lub wczesnowiosennych wykorzystywać żebrowany materac (np. typu: Klymit Inertia X Frame Mata ) wyraźnie zmniejszający wagę i pojemność bagażu.
Oczywiście najwięcej wiat znajdziemy na terenach górskich często przy szlakach typowo pieszych. Z roku na rok zwiększa się jednak ich ilość na terenach nizinnych w miejscach atrakcyjnych turystycznie – nad jeziorami, kompleksami wodnymi, nad morzem czy w pobliżu miejsc atrakcyjnych historycznie lub przy obszarach o dużych walorach edukacyjnych.

Wspomniane budowle turystyczne dzielimy zasadniczo na trzy rodzaje:

1. Wiaty turystyczne – stanowią zdecydowaną większość budowli charakteryzując się zadaszeniem, ale i otwartą konstrukcją przynajmniej z jednej strony (np. czeskie wiaty), która mniej lub bardziej chroni nas przed deszczem i wiatrem. Najczęściej w skład ich wyposażenia wchodzi drewniany stół i ławy o różnej szerokości i długości, rzadziej sztuczne podłoże wykonane z desek czasem z kamienia. Niekiedy zaopatrzone są w kominek z paleniskiem jak np. nowe wiaty kamienne rozsiane w Masywie Śnieżnika. Niekiedy wiaty skonstruowane są w ramach budowli dwukondygnacyjnej: na parterze znajduje się stół i ławy a na zadaszonym piętrze sypialnia szczelnie zabezpieczona przed wiatrem.

 

 

2. Schrony turystyczne – to budowle o kształcie domu z czterema ścianami często skośnymi pozbawionymi okien, niekiedy wyposażone w piętro zwiększające powierzchnię zdolną przyjąć turystów, jednak pozbawione drzwi (np. liczne schrony w Górach Izerskich i Karkonoszach po stronie czeskiej).

 

 

3. Chaty turystyczne – typowe domy z oknami i drzwiami, często z antresolami, poddaszami w formie zamkniętej lub osłoniętej przed wiatrem. Bardzo często dysponują paleniskami. Obecnie na terenie Polski działają chaty całoroczne: Chata Pod Śnieżnikiem (Masyw Śnieżnika), Chata Sylwestrowa w Górach Bystrzyckich, na terenie bazy namiotowej w Radocynie (Beskid Niski) i w bazie namiotowej w Rabe (Bieszczady) – notabene chata w Rabe jest chyba najlepiej utrzymanym i wyposażonym tego typu obiektem w Polsce. Chata pod Śnieżnikiem i Chata Sylwestrowa popadają z roku na rok w ruinę pomimo samozwańczych zrywów remontowych ich miłośników. Z czasem prawdopodobnie ze względu na zagrożenie pożarowe oraz niefrasobliwość odwiedzających ich turystów ww. chaty zostaną rozebrane przez leśników. Za to chaty w Radocynie i Rabe to pierwszorzędne obiekty nadające się do noclegów w czystych i typowych warunkach turystycznych.

 

 

Do ww. wspomnianych konstrukcji można dodać szałasy pasterskie jednak nie warto uwzględniać ich w planowaniu noclegów ze względu na ich lichy stan oraz na fakt, że jako własność prywatna nie zapewniają swobody planowania, ponieważ w okresie wypasu owiec lub sianokosów mogą stanowić schronienie dla osób pracujących w górach, które często mają do nich prawo własności.

Warto wspomnieć jeszcze jedną kwestię. Możemy spotkać się z sugestiami jakoby do planowania noclegów nadają się paśniki. Otóż musimy wiedzieć, że są one przeznaczone tylko i wyłącznie do dokarmiania zwierząt i niezależnie od tego jaką formę przybierają a często są to dwukondygnacyjne budowle, wykorzystywanie ich jako miejsce biwakowe jest działaniem, które zwierzynie może wyrządzić sporo szkody – przede wszystkim miejsce zostaje skażone zapachem człowieka co sprawia, że zwłaszcza w przypadku dłuższego pobytu lub większej grupy osób paśnik może zostać nacechowany zapachem człowieka nawet do kilkudziesięciu dni, skutecznie odpychając od tego miejsca zwierzęta a co za tym idzie, pozbawiając je dostępu do żywności. Warto przy tym wspomnieć i przestrzec, że osoby sypiające w paśnikach narażają się na kontakt z kleszczami a wskutek tego na zarażenie boreliozą lub innymi odkleszczowymi chorobami.

 

 

O ile nieliczne schrony i chaty gwarantują praktycznie pełną ochronę przed deszczem i skuteczną osłonę przed wiatrem, to w przypadku wiat, należy uwzględnić fakt, że chronią przed deszczem jedynie wówczas, gdy są sporą budowlą – w przypadku mniejszych konstrukcji stopień osłony dachu może być niewystarczający. Wyjątkiem jest tu hamak, który można rozpiąć wysoko tuż pod dachem często skośnym.

Dlatego jeżeli nie zabieramy ze sobą żadnego mobilnego schronienia, musimy dobrze zaplanować naszą wycieczkę poprzez zapoznanie się z warunkami jakie oferują wiaty, ponieważ bez wstępnego rozpoznania, może się okazać, że wiata będzie zbyt mała, aby uchronić nas przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, będzie zdewastowana lub rozpadająca się ze starości albo – co się zdarza – nie będzie jej wcale. W tym celu możemy skorzystać z informacji zawartych w internecie przede wszystkim z danych zawartych w serwisie mapy.cz oraz na mapie tworzonej przez grupę „Wiating czyli chatki w górach” działającą na Facebook’u. W obydwu wypadkach znajdziemy dokładne dane lokalizacyjne, pozwalające nawet w nocy odnaleźć konstrukcję. W przypadku mapy z grupy „Wiating” w notce dotyczącej danego obiektu znajdziemy zdjęcia pozwalające zapoznać się ze stanem technicznym budowli oraz opisem sytuacyjnym miejsca informującym czy jest miejsce na ognisko, czy w pobliżu znajduje się woda zdatna do picia. Mapa grupy „Wiating” nie ogranicza się jedynie do terytorium Polski, choć przede wszystkim na nim głównie skupia swoją uwagę. Z kolei serwer mapy.cz o ile informuje o wielu wiatach rozsianych w różnych krajach, to zdjęcia wiąże głównie z obszarem Czech.

 

 

Warto przy tym zauważyć, że mapa prowadzona przez grupę „Wiating” na FB z miesiąca na miesiąc zwiększa ilość obiektów, jest przy tym stosunkowo aktualna a przy tym aktualizowana poprzez weryfikację miejsc odwiedzanych przez użytkowników grupy. Na tej mapie od razu widzimy ikonki prezentujące poszczególne obiekty z podziałem na ich rodzaj (chaty, wiaty) jak również informacje o źródłach.
Serwer mapy.cz wymaga podania zapytania. Poszczególne obiekty możemy wyświetlić poprzez wpisanie w polu wyszukiwarki frazy „schron turystyczny”. W odpowiedzi na mapie wyświetlone zostaną ikonki wiat. Po kliknięciu na daną ikonkę ukazuje nam się informacja o obiekcie o ile jest tam zawarta. Ważne jest przy tym, że z serwisu mapy.cz możemy korzystać w prosty sposób w telefonie i tak np. na trasie możemy wyświetlić zdjęcie danej lokalizacji i dowiedzieć się jakie warunki w niej zastaniemy.

Oczywiście planując przejazd musimy brać pod uwagę, że zwłaszcza w okresie wakacyjnym możemy zastać w danym obiekcie sporą grupę turystów co szczególnie dotyczy nielicznych chat, które same w sobie stanowią atrakcję turystyczną. Np. chata na Dlouhe Strane czy kontener noclegowy na czeskim Smrku w Górach Izerskich praktycznie w każdy weekend są mocno oblegane i stanowią przy tym miejsce długich nocnych imprez. Warto więc uwzględnić możliwość zastania w wiacie nadliczbowej grupy osób i znaleźć ewentualną alternatywę, czyli rozpatrzeć inny obiekt np. w promieniu 10 km tak, aby nawet w warunkach nocnych i silnego zmęczenia dotrzeć do niego.

 

 

Ogólnodostępne obiekty turystyczne są też ciekawym urozmaiceniem w przypadku dłuższej trasy, ponieważ zwalniają z potrzeby rozkładania sprzętu biwakowego, ograniczając nasze działania do rozłożenia śpiwora i materaca, stanowią więc odskocznię od codziennych działań, urozmaicając podróż.

O ile chatki i schrony dysponują najczęściej sporą ilością miejsca noclegowego, to w przypadku wiat bywa z tym różnie i trzeba wziąć pod uwagę, że niekiedy spać będziemy na wąskiej ławie, lub wysokim stole. Dysponując hamakiem, możemy zaplanować przejazd w taki sposób, aby hamak rozwieszać właśnie w wiatach – hamak zawieszamy na konstrukcji wiaty, często po przekątnej nad stołem. W tym wypadku nie potrzebujemy tarpa, a podczas wietrznej pogody jesteśmy chronieni przed spadającymi gałęziami i konarami.

Należy jednak unikać wiat usytuowanych w miejscach licznie odwiedzanych przez turystów, szczególnie zlokalizowanych na parkingach tuż przy drogach dojazdowych lub w pobliżu dużych osad ludzkich. W takich wiatach bardzo często miejscowi urządzają imprezy, niekiedy zjawiając się z dość nieoczekiwanym momencie, np. w środku nocy. Dlatego najlepszym wyborem na nocleg jest wiata lub schron położona w oddaleniu od siedzib ludzkich i dróg przystępnych dla samochodów osobowych.

Pamiętajmy również, że o ile w przypadku noclegu w lesie czy na łąkach w bezludnej okolicy nie potrzebujemy zapinać roweru, aby zabezpieczyć go przed kradzieżą, to jednak śpiąc w wiacie lub chacie warto to uczynić – musimy zawsze liczyć się z tym, że odwiedzi nas w nocy jakiś człowiek o nieznanych nam bliżej zamiarach, którego nazbyt zainteresuje nasz sprzęt. Taka możliwość bierze się stąd, że wiaty są infrastrukturą pozwalającą nie tylko wypocząć turystom, ale ustanowić miejsce postoju np. kłusownikom lub innym osobom obierającym osłonę nocy dla swych nie do końca zgodnych z prawem działań. Pamiętajmy, że nasze bezpieczeństwo jest najważniejsze a jest ono również związane ze sprzętem jakim dysponujemy.

 

 

Wiaty można również traktować jako miejsca w których zjemy obiad lub np. schronimy się przed nadciągającą ulewą. Dysponując w telefonie aplikacją mapy.cz lub linkiem do mapy grupy Wiating możemy bardzo szybko ustalić gdzie znajduje się najbliższa wiata i w przypadku, gdy ocenimy, że mamy szansę dotrzeć tam przed deszczem, możemy próbować znaleźć schronienie na czas niepogody. O ile serwer mapy.cz ogranicza się jedynie do typowo turystycznych obiektów, to mapa grupy „Wiating” wymienia również w wielu wypadkach duże ambony myśliwskie ze względu na swoje duże rozmiary zdolne zapewnić nawet komfortowy nocleg takie jak np. ambona znajdująca się pod Chyrlatą w Bieszczadach lub zamknięta już na kłódkę ambona na Kuchtovskim Sedle w Beskidzie Niskim. Abstrahując od kwestii noclegów, to ambony myśliwskie stanowią świetne miejsce na ochronę przed deszczem czy burzą. Oczywiście mam na myśli ambony w pełni zabudowane z otwieranymi okienkami. Niestety w praktyce często ambony takie zamknięte są na kłódki, nawet jeżeli zostały wymienione na mapie, dlatego należy traktować je jako ostateczność przede wszystkim jeśli znajdujemy się w ich bezpośredniej lokalizacji.

Uważam, że nie można zaplanować długiego kilkudniowego i dłuższego przejazdu w oparciu jedynie o noclegi w wiatach i chatkach, ponieważ różnorodne czynniki mogą zniweczyć nasze plany noclegowe i w tym wypadku warto mieć jednak własne mobilne schronienie, jednak wykorzystanie wiat w przypadku krótkich np. weekendowych wycieczek jest bardzo ciekawą opcją pozwalającą zredukować nasz bagaż. Spanie w chatach turystycznych pozwala też nawiązać nowe znajomości z innymi turystami.